Pul ve Pulculuk Nedir?

Pul, önyüzünde çeşitli resim, şekil veya motifler basılmış, arka yüzüne özel bir zamk sürülmüş kare, dikdörtgen, üçgen, altıgen, yuvarlak, simetrik ve asimetrik veya benzeri şekillerde hazırlanmış, çeşitli büyüklüklerde olabilen, değerli bir kağıttır. Pulun ön yüzünde, ait olduğu ülkenin adı ve para birimine göre değeri yazılıdır. Bu değere ‘Nominal Değer‘ denir. Bazı ülke pullarında, ülke adı ve pulun nominal değeri başka dil ve alfabede de yazılabilir.

Pul

Dünyada ilk pul İngiltere’de basıldığı için yalnızca İngiliz pullarında devlet adı yazılı değildir. Pullar, çeşitli büyüklükteki kağıtlara tabaka halinde değişik baskı yöntemleri ile basılır ve koparma kolaylığı bakımından özel zımba cihazı ile perfore edilirler. İlk pullar tabakalardan makasla kesilerek ayrılırdı ve arkaları zamklı değildi. Posta pulları, dünyada ilk kez 06 Mayıs 1840 tarihinde İngiltere’de kullanılmıştır. Ülkemizde ise 13 Ocak 1863 tarihinde kullanılmaya başlamıştır. Posta pulları aynı zamanda koleksiyon amacıyla da kullanılmaktadır.

Posta pulları bir ülkenin kültürel, politik, turistik ve ekonomik propagandasını yapar. Bayrak gibi toprak gibi bağımsızlık sembolüdür. Posta pulları ve bununla ilgili İlk Gün Zarfı, Özel Gün Damgası, Posta Kartı ve benzeri maddeleri biriktirmeye Filateli (Pulculuk), bu işi yapan kişiye de Filatelist denir.

Pul

Pul Koleksiyonculuğu ve Tarihçesi

Yukarıda da bahsedildiği gibi Pul koleksiyonculuğu ilk defa İngiltere’de 1840 yılında Penny Black denilen pul ile başlamıştır. Bu pulun üzerinde genç Kraliçe Victoria’nın resmi bulunmaktaydı. Pul, dantelleri olmadığı için makasla kesilerek kullanılmıştır. Penny black’in kullanılmayan örnekleri çok seyrek iken, kullanılan örnekleri oldukça yaygındır ve durumuna göre 25-150 dolar arası satılır hale gelmiştir.

Çocuklar ve gençler, 1860′lı yılların başlarında ve 1870′lerde pul biriktirmeye başlamışlar, yetişkinler ise bu durumu çocukça bir hareket olarak değerlendirmişlerdir. 1800′lerin sonlarında artık büyüyen bu koleksiyonculardan bazıları, sistematik olarak posta pullarını biriktirmeye başlamışlar ve konuyla ilgili kaynaklar yayınlamışlardır. 1920′lerin sonuna kadar pul koleksiyoncularının sayısı çok artmamışsa da, bu tarihten sonra pul değerlerinin yükselmesi ile halkın ilgisi artmaya başlamıştır. Bu erken dönem posta pulların pek azının iyi şartlarda saklanmış olması değerlerinin hızla artmasının nedenidir. Bu eski pulların özellikle ikili, üçlü veya daha büyük bloklar olarak bulunması çok zordur.

Pul

1920′lerde görülen bu hızlı artış nedeni ile pek çok Amerikalı koleksiyoncu ilerde değerinin hızla artacağı ümidi ile dönemin ABD pullarını stoklamıştır. Doğal olarak 1930′lu yılların pulları böyle çok miktarda stoklandığı ve kolaylıkla bulunduğu için değerlerinin artması da söz konusu olmamıştır. Bugün aradan 70 yıldan fazla geçmesine rağmen 1930′lu yıllara ait pek çok pulu üzerinde yazılı değere yakın fiyat ile satın almak mümkün olabilmektedir. Hatta bu dönem pulları bugün bile bazı kişilerce postada kullanılmaktadır. 1930 yılından beri basılan pek çok Amerikan pulu kolaylıkla ve fazla para harcanmadan elde edilebilir. Buna karşılık üzerinde yazılı değer yüksek olan pullardan bazılarının değeri önemli oranda artmıştır. Örnek olarak 2,60$ değerli ABD Graf Zeplin pulu yüksek fiyatlar ile satılmaktadır. Diğer yüksek fiyatlara satılan pullar ise bulunması zor olan erörler, popüler ülkelere ait hatıra blokları, tabaka numaralı pullar gibi nispeten biraz daha zor bulunan pullardır.

Pul

Türk pullarında ise, İkinci Dünya Savaşı sonrasında refah seviyesinin bir miktar yükselmesiyle pul koleksiyoncuları sayıca artmış ve zorlukla bulunan erken dönem pulların fiyatları çok hızlı şekilde yükselmiştir. Koleksiyoncular, hatta koleksiyoncu olmayanlar bile değerlerinin hızla artacağı ümidi ile 1940′ların sonlarına ve 1950′li yıllara ait pulları bol miktarda alarak stoklamışlardır. Günümüzde aradan 60 yıldan fazla geçmesine karşılık bu döneme ait pulları rahatlıkla bulmak ve ucuz fiyatlardan almak imkânı vardır. Buna karşılık koleksiyoncular bazı hatıra blokları, resmi pullar ve erörler için zor bulunmaları nedeni daha yüksek fiyatlar ödemektedirler. Zamkı diğerlerine oranla daha hassas olan pullar saklanmaları sırasında bozulabildiği için, bunlarında koleksiyonluk temiz durumda olanların fiyatları daha yüksektir.

Pul

Pul KoleksiyonculuÄŸunun GeleceÄŸi

Günümüzde telekomünikasyon imkânlarının gelişmesi ve elektronik ortam kullanımının yaygınlaşması ile pul koleksiyonculuğunun artık sona ermekte olduğu ve benzeri kötümser yorumlar yapanlar artmaktadır. Buna karşılık 20. yüzyıl başlarında telgraf, kısa bir dönem sonra telefonun geliştirilmesi ile benzeri yorumlar yapanlar olduğu düşünüldüğünde bu kötümser yorumların doğru olup olmadığı ancak zaman ile anlaşılabilecektir. Günümüzde klasik döneme ait olan pulların değeri sürekli arttığı için basit bir uğraşı alanı olarak değil bir yatırım alanı olarak görülmekte ve nadir olan pullar ile zarflar sürekli yeni rekorlar kırmaktadırlar. Pul koleksiyonculuğunun geleceği konusunda iyimser olanlar bu kırılan rekorların kendilerini doğruladığını iddia etmekte ve pul koleksiyonlarının değerlerinin gittikçe artacağını savunmaktadırlar.

Pul

Başlıca Pulculuk Terimleri

  • Sürekli Pul: Posta ücretlerinin ödenmesinde kullanılmak üzere bu isim altında, çok sayıda ve çoÄŸunlukla iki renkli olarak bastırılan pullardır.
  • Resmi Pul: Genel ve Özel Bütçeli Daireler ile Belediyelerin posta gönderilerinde kullanılan pullar.
  • Anma Pulu: Belirli bir olay veya kiÅŸiyi anmak üzere çıkarılan ve üzerine genellikle o olay veya kiÅŸiye ait resim ve motifler basılan pullardır. Bu pulların tirajları kısa zamanda tükenecek ÅŸekilde sınırlı olur.
  • Anma Bloku: Bir olayı veya kiÅŸiyi anmak için ya da propaganda amacıyla basılan ve üzerine genellikle o olay veya kiÅŸiye ait resim ve motifler bulunan pullardır. Zımbalı veya zımbasız bir ila birkaç pulu kapsayan, bütün olarak basılan küçük pul tabaklarıdır.
  • Ek DeÄŸerli Pul: Yılda iki kez ( Türkiye için geçerli) çıkan bu pulların nominal deÄŸerlerine, + iÅŸaretiyle bir deÄŸer daha eklenmiÅŸtir. Bu ek eÄŸerin %75′i Kızılay’a %25′i Çocuk Esirgeme Kurumu’na yardım olarak verilir.
  • Uçak Pulu: Posta ücret tarifesinde uçakla gönderilecek posta maddeleri için öngörülen ücretlerde bastırılan ve üzerinde havacılıkla ilgili resimler bulunan pullardır.
  • Tematik Pul: KuÅŸ, çiçek, spor, meÅŸhur adamlar, ÅŸehirler, tablolar, otomobiller gibi belli konuların resimlerini taşıyan pullardır.
  • Takse Pulu: Postaya verildiÄŸi gün ücreti ödenmemiÅŸ veya eksik ödenmiÅŸ posta gönderilerinin alıcılarından veya gerektiÄŸinde göndericilerinden alınan ücretler için kullanılan pullardır. Bu pullar baÅŸka posta hizmetle-rinde kullanılmazlar.
  • Tet – BeÅŸ: Birbirine ters olarak basılan birbirinin aynı iki puldur.
  • Föyye: Ãœzerinde dantelli veya dantelsiz bir veya birkaç pul basılmış olan ve kenarlarında çoÄŸu zaman yazılar taşıyan küçük pul tabakasıdır.
  • SürÅŸarj: Pulun deÄŸerini deÄŸiÅŸtirerek veya deÄŸiÅŸtirmeksizin baÅŸka bir olayı anmak veya pulun çıkarılış amacını deÄŸiÅŸtirmek için üzerlerine yeni yazılar, rakamlar veya motifler basılması iÅŸlemidir.
  • Varyete: Bir pulun deÄŸiÅŸik ÅŸekillerde basılmasıdır. Erörden farkı PTT’nin kontrolü altında yapılmasıdır.
  • Santre: Pul resmini çevreleyen çerçevenin (formanın) pul kağıdının tam ortasına basılmasıdır.
  • Portföy: Bir anma pulu için bastırılan ve içinde söz konusu anma pulu, bununla ilgili ilk gün zarfı, kart veya öbür yayınların olduÄŸu Filatelik dosya.
  • Seri: Aynı ad altında çıkarılan pulların her deÄŸerini içine alan takıma denir.
  • Blok: Birbirinden ayrılmamış, üst üste veya yan yana en az 4 pulun meydana getirdiÄŸi gruptur.
  • Lejand: Pul üzerindeki yazılara denir.
  • Åžarniyer: Pulların albüme tutturulmasına yarayan küçük zamklı kağıt parçası.
  • Filatelik Zarf: Ä°lk gün veya özel gün damgasını taşıyan özel zarflardır.
  • Ä°lk Gün Damgalı Zarf: Ãœzerlerine bir anma veya sürekli pul serisi yapıştırılıp konuya ait ilk gün damgası ile damgalanmış, yazı ve motifler taşıyan özel zarflardır.
  • Özel Gün Zarfı: Ãœzerlerine yapıştırılan pula özel bir filatelik damga basılan, damga konusu ile ilgili yazı ve motifler taşıyan özel zarflardır.
  • Marj: Pul tabakalarının ve anma bloklarının kenarlarında veya pulların çerçeveleri dışında kalan baskısız kısımlardır.
  • Posta Kartı: Ãœzerinde ‘Posta Kartı’ ibaresi taşıyan, alınacak ücreti gösterir pul baskısı bulunan, resimli veya resimsiz kartlardır.
  • Perforaj: Tabakalardaki ve anma bloklarındaki pulların birbirinden kolay ayrılabilmeleri için aralarının zımbalanması iÅŸlemidir.
  • Dantel: Perforaj iÅŸlemi sonrasında pulların kenarlarında meydana gelen diÅŸlerdir.
  • DeÄŸer: Postada kullanılan deÄŸerli kağıtların üzerlerinde belirtilen para tutarı veya bir serideki pullardan biri.
  • Emisyon: Bir deÄŸerli kağıdın veya pulun tedavüle çıkarılması.
  • Erör: DeÄŸerli kağıtların basımı veya zımbalanması sırasında meydana gelen hatadır.
  • Ese: Baskı durumunu pulu bastıran kuruluÅŸa göstermek için hazırlanan provalardır. Eseler yalnızca PTT müzesi veya arÅŸivlerinde bulunur, satılmazlar.
  • Forma: Pul üzerindeki resmin marj hariç mm olarak boyutu.
  • Tiraj: Pul ve deÄŸerli kağıtların baskı adedi.
  • Filigran: Pulların kağıdında bulunan ve ışığa tutulduÄŸunda görülen yazı, çizgi, ÅŸekil veya motif gibi özel bir belirtidir. Pulun sahtesinin basılmasını önlemede kullanılır.
  • PoÅŸet: İçinde monte edilmiÅŸ bantlar olan ve posta pulu konulabilir plastik muhafaza.
  • Flam: Ãœcret ödeme makinalarında tarih sangasının yanına basılan 3,3 x 4,4 cm. boyutunda, dörtgen ÅŸeklinde olup, içinde reklam, slogan vb. bulunan damga izidir.
  • Maksimum Kart: Ãœzerinde büyütülmüş olarak bir posta pulundaki resim bulunan ve ayrıca basılmış veya yapıştırılmış olarak pulun kendisini taşıyan özel damgalı filatelik kart.

Pul

Kullanılan Araçlar ve Yöntemler

Pul toplamak için herhangi bir araca gerek duyulmamaktadır. Ancak koleksiyoncuların çoğu, pullarını daha iyi sergilemek, korumak ve inceleyebilmek için önemli harcamalar yapmaktan kaçınmazlar. Pulları muhafaza etmenin en kolay ve en ucuz yolu bunların şeffaf selofan zarflarda toplanması, zarfların da nem, güneş ve sıcaktan uzak bir kutuya konulması şeklinde yapılabilir. Ancak bu yöntemin uygulanması pulların sergilenmesi veya başka şekillerde kullanılmasında pek işe yaramamaktadır.

Pul

Pulların albümlere yerleştirilmesi durumunda ise koleksiyonlar çok daha kolay gözden geçirilebilmekte ve sergilenebilmektedirler. Pullar koleksiyoncunun tercihine bağlı olarak, ülkeler, konular ve hatta sonuçta göze hoş gelmek kaydıyla, ebatlarına göre bile sergilenebilmektedirler.

Yorum yok