Etiket: s覺v覺 ve elektrolit dengesi

K覺r覺m-Kongo Kanamal覺 Atei ve Keneler

Kene (Ixodoidea), eklem bacakl覺lar覺n 繹r羹mceimsiler (Arachnida) s覺n覺f覺ndan kan emici ve g繹zs羹z bir d覺 parazittir. 繹zellikle g繹癟men kularla hastal覺klar覺 yay覺ld覺klar覺 bilinmektedir. 襤nsan, koyun, k繹pek, kedi, deve gibi canl覺lar覺n derilerine yap覺arak kanlar覺n覺 emer. As覺l kene olarak bilinir.

Ayr覺 eeylidir ve yumurta ile 癟oal覺r. Dii yumurtalar覺n覺 yaprak, 癟繹p veya hayvan k覺llar覺 aras覺na b覺rak覺r. Geliimlerinde metamorfoz vard覺r. Yumurtalar覺ndan 羹癟 癟ift bacakl覺 larvalar 癟覺kar. Bunlar bir pupa devresi ge癟irerek 8 bacakl覺 nimfalara (tam gelimemi yavrular) d繹n羹羹rler. Nimfalar da bir pupa safhas覺 ge癟irdikten sonra ergin hale gelirler. Larva ve nimfalar genellikle kertenkeleler 羹zerinde, erginler ise insan, koyun, s覺覺r, k繹pek gibi memeliler 羹zerinde parazit yaarlar.

Kene

V羹cutlar覺 bala kaynam覺 bir g繹羹s ve torba bi癟imli dii 11-12 mmye kadar sier. Erginlerinde d繹rt 癟ift bacak bulunur. Bacaklar覺n u癟lar覺nda 癟engeller ve vantuzlar vard覺r. Deriye rahat癟a yap覺arak hortumlar覺yla kan emerler. 襤yice itikten sonra kendilerini yere atarak konaklar覺ndan uzakla覺r, ot veya aa癟lara t覺rman覺rlar. n ayaklar覺n覺n u癟lar覺 dokunma ve koku alma i癟in 繹zellemitir. Ormanlarda bulunduu aac覺n alt覺ndan bir hayvan ge癟tii takdirde 羹zerine d羹羹p derisine yap覺覺r ve etine hortumunu sokarak kan覺n覺 emer. 襤lk iki bacak 癟ifti 繹ne, son iki 癟ifti geriye y繹nelmitir. Bug羹n 889 kene t羹r羹 bilinmektedir. Kenelerin hepsi zararl覺, parazit ve k繹r deildir. S覺覺r ve k繹pek kene t羹rleri g繹zl羹d羹r. 襤nsan ve ehil hayvanlarda parazit yaayanlar 癟eitli hastal覺k mikroplar覺n覺 bulat覺rd覺klar覺ndan sal覺k bak覺m覺ndan zararl覺d覺r ve bir癟ok bakteri de 羹retmektedir.

Keneler, 繹r羹mcekgiller ailesinden olup, b羹y羹kl羹kleri 1mm ile 5mm aras覺ndad覺r. Daha 癟ok bahar ve yaz aylar覺nda aktif haldedirler. K覺rm覺z覺-kahverengi, yass覺 ve oval, kan emici parazitlerdir. Genellikle insan ve hayvan kan覺ndan beslenirler.

襤nsanlara ve hayvanlara hastal覺k yayma hususunda mehurdurlar. Kan emme potansiyeli v羹cutlar覺n覺n 100 ile 200 kat覺 aras覺nda olabilir. Yavrular覺nda alt覺 bacak, yetikinlerinde 8 bacak vard覺r. Kenelerin kafalar覺nda delme ve emme organlar覺 bulunmaktad覺r. Kenenin ilk iki baca覺nda duyu organlar覺 bulunur. Bu bacaklarla kurbanlar覺na tutunurlar. Solunumlar覺n覺 son iki bacaklarla yaparlar. reme organlar覺 alt kar覺n b繹lgesinde bulunur.

K覺r覺m-Kongo Kanamal覺 Atei

K覺r覺m-Kongo kanamal覺 atei, Afrika, Asya, Dou Avrupa ve Orta Dou 羹lkelerinde g繹r羹len 繹ld羹r羹c羹 bir viral hastal覺kt覺r. Bunyaviridae ailesinden Nairovirus t羹r羹 i癟inde yer alan vir羹s羹n yol a癟t覺覺 bu hastal覺k %3-30 oran覺nda 繹l羹mle neticeleniyor. Bu vir羹sler, zarfl覺 ve tek iplik癟ikli RNA par癟ac覺覺ndan oluuyor. Nairoviruslerin 34 t羹r羹 bulunuyor ve bunlar覺n sadece 3笛 insanlarda hastal覺a yol a癟覺yor. Vir羹sler, duyarl覺 h羹creler 羹zerindeki al覺c覺lara tutunuyor ve h羹cre i癟erisine al覺n覺yorlar. Genetik yap覺s覺ndaki farkl覺l覺klara g繹re vir羹s 8 alt gruba ayr覺l覺yor. T羹rkiyede elde edilen vir羹sler, Rus ve Balkan vir羹s gruplar覺na %99 benzerlik g繹steriyor.

K覺r覺m-Kongo kanamal覺 ateini insanlara keneler ta覺yor. Hyalomma t羹r羹nden keneler, 繹zellikle de H. Marginatum marginatum, hastal覺覺n ta覺nmas覺nda olduk癟a etkili. D羹nya genelinde hastal覺覺n g繹r羹ld羹羹 b繹lgelerle bu kene t羹r羹n羹n yaam alanlar覺 繹rt羹羹yor. Vir羹s ta覺yan kenelerin 覺s覺rmas覺 sonucunda veya hastal覺a yakalanm覺 insanlarla temasa bal覺 olarak hastal覺k bulaabiliyor. Bug羹ne kadar, vir羹sle temas eden veya ta覺yan hi癟bir hayvanda hastal覺k tespit edilebilmi deildir. Keneleri ta覺ma olas覺l覺覺 y羹ksek olan tavan ve yaban domuzu say覺s覺n覺n 癟oalmas覺 o b繹lgede hastal覺覺n artmas覺na yol a癟abiliyor. Son y覺llarda, hastal覺覺 uzak 羹lkelere ta覺yabilme 繹zelliine sahip olan g繹癟men kular 羹zerinde arat覺rmalar yap覺l覺yor. K覺r覺m-Kongo Kanamal覺 Atei vir羹s羹ne ek olarak Bunyaviridae ailesinden Rift Vadisi Atei ve Hanta vir羹sleri biyoter繹rizm ajanlar覺 aras覺nda say覺l覺yor. Hastal覺覺n 癟ok geni bir corafi alanda g繹r羹lebilmesi, y羹ksek 繹l羹m riski ve vir羹s羹n biyoterorizm ajan覺 olarak kullan覺labilme 繹zellii nedeniyle bu hastal覺k olduk癟a 繹nemli bir sal覺k sorunu kabul ediliyor.

Kene

襤lk olarak 12. y羹zy覺lda Tacikistanda belirtileri g繹r羹len bu hastal覺覺n klinik olarak tan覺mlanmas覺 2. D羹nya Sava覺 s覺ras覺nda K覺r覺ma giden 200 Rus askerinde g繹r羹ld羹kten sonra yap覺m覺. Vir羹s, 1967 y覺l覺nda yenidoan farelerden elde edildi. lkemizde ilk olarak 2002 y覺l覺nda g繹r羹len bu hastal覺k 500淄en fazla kiide tespit edildi ve bunlar覺n 26s覺 kaybedildi. Bu vakalar覺n neredeyse %90第彫覺, aktif 癟al覺ma ya覺nda olan, kene 覺s覺r覺覺na maruz kalan, tar覺m ve hayvanc覺l覺kla uraan kiiler oluturuyor. Hastal覺ktan ikinci s覺rada etkilenen grup ise sal覺k 癟al覺anlar覺. Bu nedenle, K覺r覺m-Kongo Kanamal覺 Atei olan hastalarla temas ederken mutlaka eldiven, uzun 繹nl羹k, maske ve g繹zl羹k kullan覺lmas覺 繹neriliyor. Hastal覺覺n hava yoluyla ge癟tiine ait hen羹z kesin bir kan覺t bulunmuyor. Bu vir羹s sadece insanlarda hastal覺a yol a癟覺yor. Ba覺覺kl覺k sistemi ve damar h羹crelerine sald覺ran vir羹sler, kendilerine kar覺 antikor salg覺lanmas覺n覺 engelliyor ve damar h羹crelerinde hasara yol a癟覺yor. Vir羹sle temas eden her be kiiden birinde hastal覺k g繹r羹l羹yor.

Kenenin 覺s覺rmas覺 ile hastal覺k gelimesi aras覺ndaki s羹re, yani kulu癟ka d繹nemi 3-7 g羹n aras覺nda. Kulu癟ka d繹neminden sonra, 41簞Cye kadar y羹kselen ani ate, ba ar覺s覺, kas ar覺lar覺, ba d繹nmesi hastal覺覺n ilk belirtileri. Ate ortalama 4-5 g羹n s羹r羹yor ve bu belirtilere ek olarak ishal, bulant覺 ve kusma g繹r羹l羹yor. Y羹z, boyun ve g繹羹ste k覺zar覺kl覺k, g繹z iltihaplar覺 da dier belirtiler aras覺nda say覺l覺yor. Genellikle 1-7 g羹n s羹ren bu d繹nemden kanamal覺 d繹nem bal覺yor. Kanama, b羹y羹k 癟ounlukla hastal覺覺n balamas覺ndan sonraki 5-7 g羹n i癟erisinde geliiyor. Kanaman覺n iddetine g繹re ciltte k羹癟羹k nokta tarz覺ndaki k覺zar覺kl覺klar veya b羹y羹k morluklar g繹r羹l羹yor. A覺z i癟erisi, dieti ve dudak kanamas覺n覺n g繹r羹ld羹羹 dier yerler. Kanama en s覺k olarak sindirim sistemi, cinsel organlar, idrar yollar覺 ve solunum yollar覺nda oluyor. D覺k覺da, idrarda veya balgamda kan g繹r羹lmesi s覺k kar覺la覺lan bulgular aras覺nda. Hastal覺覺n son d繹nemi, yani konvelesan d繹nem, hastal覺覺n g繹r羹lmesinden 10-20 g羹n sonra bal覺yor. Bu d繹nemde kalp ritminde deiim, ge癟ici sa癟 d繹k羹lmesi, solunum g羹癟l羹羹, g繹rmede g羹癟l羹k, iitme ve haf覺za kayb覺 g繹r羹lebiliyor.

K覺r覺m-Kongo kanamal覺 ateinde en belirgin laboratuvar bulgusu, trombosit say覺s覺n覺n d羹mesi. P覺ht覺lamay覺 salayan trombositler 繹nemli 繹l癟羹de azal覺yor ve kanamalara yol a癟覺yor. Beyaz kan h羹crelerinin say覺s覺 azal覺yor ve AST, ALT gibi karacier enzimleri y羹kseliyor. Bu kan deerlerinde normale g繹re a覺r覺 sapmalar, hastal覺覺n k繹t羹 gidiine iaret ediyor. Eer hastal覺k 繹l羹mle neticelenmezse, tam kan say覺m覺 ve biyokimya testleri dahil olmak 羹zere t羹m laboratuvar testleri yakla覺k 5-9 g羹nde normal s覺n覺rlara d繹n羹yor.

Hastal覺覺n erken tehis ve tedavisi, 繹zellikle yay覺l覺m覺n 繹nlenmesi i癟in olduk癟a gerekli. Kene 覺s覺rma 繹yk羹s羹 olan veya hastal覺覺n s覺k g繹r羹ld羹羹 k覺rsal b繹lgelerden gelen kiilerde ate ve kas ar覺lar覺 varsa K覺r覺m-Kongo kanamal覺 ateinden 羹pheleniliyor. Tabi, her kanamas覺 veya atei olan kiiler bu hastal覺a yakalanm覺 anlam覺na gelmiyor.

Hastal覺k k覺sa seyirli olduu i癟in bu t羹r ikayetlere uzun s羹redir sahip olan kiilerde baka hastal覺klar覺 da akla getirmek gerekiyor. Kanda d羹羹k trombosit ve akyuvar say覺s覺, y羹kselmi karacier enzim d羹zeyleri tehisi destekleyen laboratuvar bulgular覺 aras覺nda. Vir羹se kar覺 v羹cudun gelitirdii IgM ve IgG antikorlar覺 hastal覺覺n balamas覺ndan 7 g羹n sonra ELISA ve IFA testleriyle saptanabiliyor. Hastal覺覺n en kesin ve h覺zl覺 tehisi ise ters transkriptaz-polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR) y繹ntemi ile m羹mk羹n oluyor. Bu y繹ntem son derece 繹zg羹n, duyar覺 ve h覺zl覺 sonu癟 veriyor.

K覺r覺m-Kongo kanamal覺 ateinde esas olarak destekleyici tedaviler uygulan覺yor. Destekleyici tedavide, hastaya trombosit, taze donmu plazma ve alyuvar sol羹syonlar覺 veriliyor. Bu tedavinin sonu癟lar覺 g羹nde bir ya da iki kez tam kan say覺m覺 yap覺larak takip ediliyor. Olas覺 kanama odaklar覺n覺 g繹zlem alt覺na almak, 羹lser hastalar覺na anti-羹lser tedavisine balamak ve kanamalar覺n 繹nlenmesi gibi koruyucu 繹nlemlerin al覺nmas覺 da gerekiyor. Kiinin s覺v覺 ve elektrolit dengesini g繹zetim alt覺na almak ve korumak destekleyici tedavinin dier hedeflerinden birisi.

Etki mekanizmas覺 tam olarak bilinmese de ribavirin, K覺r覺m-Kongo kanamal覺 ateinde halen kullan覺labilecek tek anti-viral ila癟. Yeni ila癟 adaylar覺ndan ribamidin ise ribavirinden 4,5-8 kat daha az etkili. Fareler 羹zerinde yap覺lan arat覺rmalar, ribavirin tedavisinin 繹l羹m oran覺n覺 繹nemli 繹l癟羹de azaltt覺覺 ve yaam s羹resini uzatt覺覺n覺 g繹steriyor. 襤nsanlarda bu ilac覺n etkinlii tam olarak bilinmese de hastal覺覺n tehisi kesin olarak konulursa ilaca balanmas覺 gerekebiliyor. Hafif seyreden vakalarda ribavirin 繹nerilmiyor. Ancak, a覺r seyirli vakalarda ila癟 tedavisinin derhal balat覺lmas覺 ve 10 g羹n s羹resince devam edilmesi 繹neriliyor. Bu hastalarda hen羹z ribavirine bal覺 yan etki g繹r羹lm羹yor. 襤lac覺n gebelerde kullan覺m覺 ise sak覺ncal覺. Son y覺llarda, v羹cutta interferon 羹retimini artt覺ran ve MxA olarak tan覺mlanan bir ila癟 羹zerinde 癟al覺malar yap覺l覺yor. Bu ilac覺n vir羹ste RNA sentezini engelledii belirtiliyor. K覺r覺m-Kongo kanamal覺 ateine kar覺 gelitirilmi etkin bir a覺 hen羹z piyasada bulunmuyor. Hastal覺覺n yay覺lmas覺n覺n 繹nlenmesi ve erken tehis K覺r覺m-Kongo kanamal覺 atei ile m羹cadelenin temel unsurlar覺n覺 oluturuyor.

Kenenin 覺kar覺lmas覺

Kan emen bir keneyi deriden bilgisizce s繹k羹p atmak hastal覺k bulama riskini art覺rd覺覺ndan olduk癟a tehlikelidir. 羹nk羹 癟覺kar覺lmaya 癟al覺覺lan kene tepki olarak midesinde bulunan, mikrop ve bakterilerle dolu kan覺 tekrar geriye boalt覺r.C覺mb覺z, pens veya naylon ip yard覺m覺yla deriye en yak覺n k覺s覺mdaki ba覺ndan s覺k覺ca tutularak dik olarak deriden 癟ekilerek uzaklat覺r覺l覺r.

Kene

Keneleri m羹mk羹nse kendiniz 癟覺karmaya 癟al覺may覺n ve en k覺sa s羹rede uzman bir sal覺k g繹revlisi taraf覺ndan 癟覺kar覺lmas覺n覺 salay覺n. Yaln覺zca birka癟 saat i癟inde ulaabileceiniz yak覺nl覺kta bir sal覺k merkezi yoksa, keneyi T.C. Sal覺k Bakanl覺覺 taraf覺ndan 繹nerilen y繹ntemlerle kendiniz 癟覺karmay覺 tercih edin.

  1. Kenenin 羹zerine hi癟bir ekilde kimyasal madde d繹kmeyin, bunu yaparsan覺z kene rahats覺z olup sizi b覺rakabilir fakat bu esnada emdii kan覺n bir k覺sm覺n覺 kusar, midesinden gelen tehlikeli vir羹s ve mikroplar vucudunuza bula覺r.
  2. Ucu ince bir c覺mb覺z yard覺m覺yla, kenenin vucudunuza en yak覺n noktas覺ndan(kan emdii hortum) nazikce ve salam bir ekilde kavray覺n.
  3. Sak覺n kenenin vucuduna dokunmay覺n, bu emdii kan覺 geri boaltmas覺na yol a癟ar
  4. Kene 癟覺kt覺ktan sonra 覺s覺r覺lan yeri alkol, yoksa sabun ile temizleyin.
  5. Keneyi uygun bir ekilde saklay覺n. Gerekirse tan覺mlama i癟in gerekli olabilir. Keneyi 繹ld羹rmek i癟in ezmeyin, patlamas覺na neden olabilir.
  6. En yak覺n zamanda bir sal覺k kuruluundan yard覺m isteyin, kontrol yapt覺r覺n.

[Kaynak: wikipedia]